Śląskie z Janem Pawłem II

18 maja 2020 roku będziemy obchodzić 100 rocznicę urodzin Karola Wojtyły – świętego papieża Jana Pawła II . W 2019 r. Serjm Rzeczypospolitej , podobnie jak Seimas Litwy ustanowiły rok 2020 Rokiem Świętego Jana Pawła II, podkreślając w uchwałach sejmów zasługi Jana Pawła II w walce o wyzwolenie obu krajów spod jarzma komunizmu..
Papież Jan Paweł II, a wcześniej jeszcze – Karol Wojtyła – w województwie śląskim był wielokrotnie, prywatnie i służbowo. O Jego wizytach chcę parę słów napisać, zachęcając jednocześnie do odwiedzenia miejsc, związanych z osobą Papieża.

U cioci na wakacjach

W 1948 r., krótko po ukończeniu studiów w Rzymie zakończonych doktoratem, Karol Wojtyła przyjechał na krótki pobyt do Stodół. Dziś to dzielnica Rybnika, położona na skraju Zalewu Rybnickiego (utworzonego w 1971 r.). W średniowieczu był to jeden z folwarków cystersów z nieodległych Rud, po których pozostał niszczejący dwór z XVIII w.
Stodoły (do 1945 r. po niemieckiej stronie Górnego Śląska pod nazwą Hohenlinden) były znane w historii Górnego Śląska z jednej z prowokacji, poprzedzającej wybuch II wojny światowej. Tu, 31 sierpnia 1939 r., grupa SS-manów sfingowała napad na niemiecki posterunek celny, zrzucając winę na Polaków.
Po II wojnie światowej do Stodół z nakazem pracy w tutejszej szkole przybyła Stefania Wojtyła, jedyna najbliższa krewna Karola Wojtyły, późniejszego papieża. I to do niej wczesnym latem 1948 r., przed objęciem pierwszej posługi kapłańskiej (od lipca 1948 został wikarym w Niegowici w pow. bocheńskim), na 2 tygodnie zawitał Karol Wojtyła. Ciocia Stefania mieszkała na poddaszu szkoły i nie miała miejsca na przyjęcie siostrzeńca. Wynajęła mu więc kwaterę u państwa Piechów.

Rybnik – Stodoły, dom państwa Piechów i pamiątkowy obelisk, foto Urszula Kiraga

Karol Wojtyła w czasie tych wakacji u cioci odwiedził m.in. Rudy i tamtejszego proboszcza. Dawny klasztor cysterski, był wówczas w ruinie, a kościół Wniebowzięcia NMP – w trakcie odbudowy ze zniszczeń wojennych w 1945 r.

Rudy, dawny klasztor cysterski i kościół Wniebowzięcia NMP, foto Edward Wieczorek

Karol Wojtyła odwiedzał Stodoły kilkakrotnie w latach 1948-1952 (na starość ciotka Stefania przeprowadziła się do Krakowa w 1958 r.).
Do naszych czasów przetrwał dom przy ul. Stalowej 17, w którym mieszkał na wakacjach przyszły papież. Funkcjonuje w nim izba pamięci, a o pobycie Karola Wojtyły przypomina tablica pamiątkowa na budynku i niewielki obelisk – przed nim. Przy wjeździe do Stodół widoczny jest też z daleka dawny dwór cysterski z XVIII w., obecnie opuszczony.

Rybnik - Stodoły, dawny dwór cysterski, foto Urszula Kiraga

Prywatnie i służbowo

Jak wyliczyli historycy, zanim Karol Wojtyła został papieżem, był w województwie, wówczas jeszcze katowickim 50 razy. Bywał tu jako młody ksiądz, biskup, a potem kardynał. Przyszły papież w latach 60. i 70. ubiegłego wieku odwiedzał swoich kolegów ze studiów, którzy w międzyczasie zostali proboszczami: w Gaszowicach, Radlinie, Żorach-Roju i Jejkowicach.
Z pewnością jako ksiądz, później biskup i kardynał, był kilkadziesiąt razy w Sanktuarium Jasnogórskim w Częstochowie. Ale Ślązacy zapamiętali Go głównie z udziału w męskich pielgrzymkach stanowych do sanktuarium w Piekarach Śląskich.

Piekary Śląskie, pomnik Jana Pawła II, proj. Zygmunta Brachmańskiego, z bazyliką w tle, foto Edward Wieczorek

Tamtejsze Sanktuarium Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej z cudownym obrazem Matki Boskiej Piekarskiej jest największym maryjnym sanktuarium na Górnym Śląsku. Od drugiej połowy XVII w. trwają pielgrzymki do tego wizerunku, rozwinięte po zbudowaniu w 2. poł. XIX w. Kalwarii Piekarskiej. Właśnie na stokach Kalwarii gromadzą się od 1947 r. pielgrzymki stanowe: mężczyzn i młodzieńców (ostatnia niedziela maja) oraz kobiet i panien – w sierpniu, na uroczystości Wniebowzięcia NMP.

Piekary Śląskie, zdjęcia z Męskich Pielgrzymek Stanowych (dokumentacja Służby Bezpieczeństwa), z oddziałowego archiwum IPN w Katowicach

Od 1965 r. w pielgrzymkach uczestniczył także Karol Wojtyła jako arcybiskup metropolita krakowski. Jego pierwsza wizyta zbiegła się z rekoronacją obrazu MB Piekarskiej (korony z 1925 r. skradziono w 1945 r.); druga wizyta – 22 maja 1966 r., połączona była z obchodami Millenium Chrztu Polski. Pielgrzymki stanowe (zwłaszcza męska) gromadziły od kilkudziesięciu do nawet ponad stu tysięcy wiernych.

Karol Wojtyła witany na Męskiej Pielgrzymce Stanowej lata 70. XX w. (dokumentacja Służby Bezpieczeństwa), z oddziałowego archiwum IPN w Katowicach

\

Piekary Śląskie obchody Millenium Chrztu Polski (dokumentacja Służby Bezpieczeństwa), z oddziałowego archiwum IPN w Katowicach

Wojtyła był w Piekarach Śląskich 12 razy, ostatni raz w maju 1978 r., na niecałe 5 miesięcy przed wyborem na papieża.

Piekary Śląskie, wzgórze kalwaryjskie z kościołem Zmartwychwstania Pańskiego, foto Edward Wieczorek

U jasnogórskiej Pani

Wspomniałem już, że Karol Wojtyła z pewnością był kilkadziesiąt razy w Sanktuarium Jasnogórskim w Częstochowie. Już jako papież Jan Paweł II odwiedził Sanktuarium Jasnogórskie sześciokrotnie, w latach: 1979, 1983, 1987, 1991, 1997 i 1999.

Częstochowa, Sanktuarium Jasnogórskie, foto foto Tomasz Renk, www.slaskie.travel

W pamięć zapadła zwłaszcza Jego pierwsza wizyta, jako Ojca Świętego, w dniach 4-6 czerwca 1979 r., która zgromadziła w ciągu tych trzech dni 3,5 miliona pielgrzymów. Nazwano ją później „narodowymi rekolekcjami”, bo nauki głoszone przez Jana Pawła II trafiły do wielu serc i umysłów. Jego społeczne przesłanie, adresowane do ludzi pracy, dały podstawy programu powstałej w kilkanaście miesięcy później „Solidarności”.

Częstochowa, pielgrzymi na Błoniach Jasnogórskich, foto Tomasz Renk, www.slaskie.travel

Pamiętna była także wizyta w dniach 14-16 sierpnia 1991 r. w czasie trwania VI Światowych Dni Młodzieży, w trakcie której w spotkaniach z papieżem uczestniczyło 1,6 miliona młodzieży.

Nie tylko Jasna Góra

Pielgrzymki Jana Pawła II do województwa śląskiego (wówczas jeszcze katowickiego) nie ograniczały się wyłącznie do Częstochowy. W 1983 r. odwiedził on Katowice, w 1995 r. – Skoczów,. Bielsko-Białą i Żywiec, a w 1999 r. – Sosnowiec i Gliwice.
Pamiętne spotkanie 20 czerwca 1983 r. na katowickim lotnisku w Muchowcu, zgromadziło 1,5 miliona wiernych, w tym prymasa Polski, metropolitę krakowskiego, biskupów Moguncji, Berlina, Filadelfii. W ołtarzu papieskim umieszczono, przywieziony z Piekar Śląskich obraz Matki Boskiej Piekarskiej.

Bilet wstępu na mszę świętą i spotkanie z Janem Pawłem II na lotnisku Muchowiec w Katowicach, ze zbiorów oddziałowego archiwum IPN w Katowicach

Katowickie lotnisko Muchowiec obecnie, foto Piotrus, wikipedia

Druga część wizyty miała miejsce w katowickiej Katedrze Chrystusa Króla, gdzie papież spotkał się z chorymi i inwalidami pracy.Modlił się też w kaplicy Najświętszego Sakramentu, nazwanej też kaplicą 2 papieży (Joseph Ratzinger, późniejszy papież Benedykt XVI, podarował do kaplicy mozaikę na ścianie za ołtarzem).

Katowice, archikatedra Chrystusa Króla, foto Edward Wieczorek

Katowice, archikatedra Chrystusa Króla, kaplica Najświętszego Sakramentu, w której modlił się Jan Paweł II

22 maja 1995 r. Jan Paweł II zawitał do Skoczowa, Bielska-Białej i Żywca w czasie nieoficjalnej pielgrzymki do Polski. Przyleciał helikopterem do Skoczowa z Ołomuńca w Republice Czeskiej, gdzie dzień wcześniej kanonizował skoczowianina – Jana Sarkandra.

Skoczów, kościół ewangelicki, foto Edward Wieczorek

Pierwszą część skoczowskiego etapu pielgrzymki wypełniło ekumeniczne spotkanie ze wspólnotą ewangelicko-augsburską w kościele Świętej Trójcy, po czym Jan Paweł II udał się na wzgórze Kaplicówka, gdzie u stóp postawionego tu w 1985 r. 22-metrowego metalowego krzyża przewodniczył uroczystej mszy świętej, która zgromadziła blisko 300 tys. wiernych. Wraz z Janem Pawłem II do koncelebry stanęło 100 biskupów i ponad 700 kapłanów.

Skoczów, kapica św. Jana Sarkandra na wzgórzu Kaplicówka, krzyż "papieski" i tablica pamiątkowa, foto Edward Wieczorek

Skoczów, wzgórze Kaplicówka, wnętrze kaplicy św. Jana Sarkandra, foto Edward Wieczorek

Skoczów, panorama miasta ze wzgórza Kaplicówka (na pierwszym planie kościół parafialny śś. Apostołów Piotra i Pawła), foto Edward Wieczorek

Ze Skoczowa papież przejechał samochodem do Bielska-Białej, gdzie zjadł obiad w siedzibie biskupa Tadeusza Rakoczego i spotkał się z prezydentem Lechem Wałęsą i premierem Józefem Oleksym. Następnie spotkał się z mieszkańcami nieopodal kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa, w którym krótko się pomodlił i zostawił na pamiątkę swój pastorał. Mieszkańcy upamiętnili ten pobyt pomnikiem w sąsiedztwie kościoła.

Bielsko-Biała pomnik Jana Pawła II, foto Monika Pasierbek

Bielsko-Biała, pamiątkowy  kamień na miejscu spotkania papieża z mieszkańcami, foto Monika Pasierbek

Z Bielska-Białej papież samochodem przejechał do Żywca, gdzie odwiedził konkatedrę Narodzenia NMP. Na rynku poprowadził krótkie nabożeństwo przed polowym ołtarzem, który ozdobiono wizerunkiem Matki Bożej Rychwałdzkiej. O godz. 19.00 odleciał helikopterem z żywieckiego boiska do Ostrawy.

Żywiec, konkatedra Narodzenia NMP, foto Edward Wieczorek

Specyficzna była wizyta w 1999 r. (14 czerwca), kiedy Jan Paweł II odwiedził młodą wówczas diecezję sosnowiecką. Z kolei planowana od dawna na 17 czerwca 1999 r. wizyta w Gliwicach została odwołana z powodu choroby papieża. Dwa dni później papież, zmieniając program pielgrzymki, pojawił się na krótko na lotnisku Trynek w Gliwicach. Na spotkanie z nim stawiło się 500 tys. wiernych, a on żartował w śląskiej gwarze i dziękował Ślązakom za "świętą cierpliwość do papieża".
- Widać, że Ślązak jest cierpliwy i twardy. Bo ja bym z takim papieżem nie wytrzymał. Ma przyjechać, nie przyjeżdżo, potem znowu ni ma przyjechać, a przyjeżdżo – mówił. Wierni skandowali: - Nic nie szkodzi!

Inne miejsca związane z osobą Jana Pawła II

Nie będę tu wspominał o 12 pomnikach, tylu przynajmniej doliczyłem się sam w województwie śląskim, ale jest jeden, o którym trzeba wspomnieć – największy pomnik papieża – wys. 14 m w częstochowskim Parku Miniatur.

Częstochowa, fragment ekspozycji Muzeum Monet i Medali Jana Pawła II, foto Edward Wieczorek

W Częstochowie funkcjonuje też unikalne Muzeum Monet i Medali Jana Pawła II, które zgromadziło naprawdę imponującą kolekcję. A w jasnogórskim Bastionie św. Rocha znajdziemy wiele darów i pamiątek papieskich.
Karol Wojtyła lubił wędrówki górskie i kajakowe. Często odwiedzał Beskidy, nic zatem dziwnego, że wyznakowano w nich kilka Szlaków Papieskich:
- w Kozach (Kozy – Chrobacza Łąka – przełęcz „U Panienki” – Groniczki – Gaiki –przełęcz Przegibek – Magurka Wilkowicka – Przełęcz Łysa – Straconka);
- „Worku Raczańskim” (Rajcza – Rycerka Dolna – Bedoszka Wielka – Przegibek – Wielka Racza – Zwardoń; Rycerka Dolna – Rycerka Górna – Oźna – Zwardoń);
- w Węgierskiej Górce (Węgierska Górka, skwer Jana Pawła II – kościół Przemienienia Pańskiego – Cięcina, kościół św. Katarzyny – Cięcina Górna – Magura – Romanka – Hala Lipowska – Hala Boracza – Prusów – Palenica – Cisiec – Węgierska Górka);



Znaki Szlaku Papieskiego pod Halą Lipowską, foto Edward Wieczorek.

Wspominając osobę świętego Jana Pawła II, przy okazji Jego setnych urodzin, zapraszam do miejsc, z którymi był w jakikolwiek sposób związany. Naprawdę warto.

Rybnik, pomnik proj. Zygmunta Brachmańskiego, foto Edward Wieczorek